Voltooid deelwoord met stam op d of t

Algemeen

Leerlingen leren het voltooid deelwoord van sterke en zwakke werkwoorden waarvan de stam op d of t eindigt op de juiste wijze te spellen.

Belang

Bespreek met de leerlingen dat het belangrijk is om voltooid deelwoorden op de juiste wijze te kunnen spellen. Bijvoorbeeld wanneer je een berichtje stuurt.

Introductie

Je herhaalt de begrippen sterk en zwak werkwoord. Je klikt op de luidsprekers en de leerlingen luisteren naar de woorden. Is het een zwak werkwoord? Dan houden de leerlingen de armen over elkaar. Is het een sterk werkwoord? Dan spannen de leerlingen de spieren in hun bovenarmen aan. Vervolgens controleer je of de leerlingen het voltooid deelwoord kunnen herkennen in de zin. Je legt uit dat voor het voltooid deelwoord vaak een vorm van hebben of zijn staat. Dit zijn hulpwerkwoorden. Je bespreekt de schrijfwijze van de voltooid deelwoorden met behulp van het stroomschema onder de pagina. Bijvoorbeeld met woord 'onderzocht'. Persoonsvorm: nee. Woordsoort: voltooid deelwoord. Eindigend op: ~t of ~d. De stam eindigt op ~k (onderzoeken - onderzoek), de k zit in 't kofschip-x. Daarom schrijf je een t. Onderzocht. Je geeft aan dat de leerlingen deze les leren om het voltooid deelwoord met stam op ~d of ~t juist te schrijven.

Instructie

Door de stappen in het stroomschema te volgen laat je zien dat de leerlingen vandaag leren om voltooid deelwoorden juist te spellen. Vervolgens bespreek je de regels die bij deze categorie horen en verwijs je naar de wandkaart.
Hoor je aan het einde van het voltooid deelwoord ~en? Dan schrijf je wat je hoort volgens de normale regels.
Hoor je aan het einde van het voltooid deelwoord /t/? Dan schrijf je ~d. Behalve als de stam eindigt op een letter in 't kofschip-x, dan schrijf je ~t.
Je legt uit dat een voltooid deelwoord altijd eindigt op één ~d of ~t. Leerlingen kunnen dit verwarren met de verleden tijd, waar twee d's of t's wel achter elkaar voorkomen. Daarna doe je de stappen voor met de woorden 'gieten' en 'luiden'. Daarna doorlopen de leerlingen de stappen bij de woorden 'groeten' en 'vinden'. Gebruik het stroomschema om de stappen visueel te maken.

Inoefening

Eerst geven de leerlingen het missende woord aan. Vervolgens kiezen de leerlingen de juiste uitgang. Daarna moeten de leerlingen het woord uit de zin opschrijven.

Afsluiting

Je controleert of de leerlingen de spellingsregel goed begrijpen. Ten slotte geef je de dictees. Door de dictees op het bord te tonen, leren de leerlingen de werkwoorden te vervoegen. Je zegt de juiste vorm van het werkwoord pas hardop tijdens het nakijken van het dictee.

Dictee van de categorie (voltooid tegenwoordige tijd):
1. Lesdy heeft besloten dat ze Spaans wil leren. (besluiten, vdw)
2. Daarom is ze een cursus Spaans gestart. (starten, vdw)
3. Eindelijk is de grammatica bij haar geland. (landen, vdw)
4. Maar dat heeft haar veel energie gekost. (kosten, vdw)

Gemengd dictee (voltooid tegenwoordige tijd):
1. Lesdy heeft de cursus helemaal afgerond. (afronden, vdw)
2. Ze is gisteren geslaagd. (slagen, vdw)
3. Daarom heeft ze een diploma gekregen. (krijgen, vdw)
4. We hebben haar gefeliciteerd. (feliciteren, vdw)

Aandachtspunten

- Het stroomschema kan de leerlingen helpen bij het spellen van de werkwoorden. Het stroomschema is te zien aan het begin van de instructie, daarnaast is het ook onder diverse instructiepagina's te vinden. Schuif daarvoor de pagina omlaag. Door de leerlingen een eigen stroomschema te geven, kunnen zij zelf de stappen zetten. Je vindt de stroomschema's om te printen via deze link: wandkaarten en stroomschema spelling
- In deze instructieles is ervoor gekozen om enkel de voltooid tegenwoordige tijd te gebruiken. De voltooid verleden tijd komt in deze instructieles niet aan bod.
- De kans bestaat dat leerlingen aan het einde van het voltooid deelwoord twee keer de ~d of ~t schrijven. Leerlingen verwarren dan vaak de voltooide tijd met de verleden tijd. Bij een voltooid deelwoord komt er geen extra t of d bij, zoals bij verleden tijd wel het geval is.