Ongeschreven tussenklank bij l + medeklinker

Algemeen

Leerlingen leren het schrijven van woorden met een ongeschreven tussenklank bij een l met een medeklinker, zoals melk, elf en film.

Belang

Bespreek met de leerlingen dat het belangrijk is om te weten dat je soms een tussenklank bij woorden met l met een medeklinker hoort, maar niet schrijft (filum - film).

Introductie

De leerlingen oefenen met de auditieve analyse van één of twee medeklinkers aan het eind van een woord. Luister naar een woord met aan het eind één medeklinker (zoals bal) of een woord met aan het eind twee medeklinkers (zoals balk). Bij één medeklinker gaan de leerlingen zitten, bij twee medeklinkers gaan de leerlingen staan. De speakers kun je naar het juiste meisje slepen. Woorden met één medeklinker aan het eind: map, som, jas, kop. Woorden met twee medeklinkers aan het eind: mest, pols, rots, tent, film. Vervolgens laat je de leerlingen rijmwoorden zoeken op woorden met twee medeklinkers aan het eind. Ten slotte luister je naar de woorden met een ongeschreven tussenklank bij l en hak je samen met de leerlingen de woorden in klanken. Leg de nadruk op de klank die je hoort aan het einde van het woord.

Instructie

Leg uit wat je hoort bij het in klanken hakken van woorden zoals 'film'. Vertel dat je bij luisterwoorden de woorden schrijft zoals je ze hoort. Maar een uitzondering is de u die je hoort na de l. Die hoor je soms wel, maar die schrijf je niet. Het geldt bij de tussenklank na de l bij lf, lg, lk, lm of lp. Je bespreekt de stappen van het spellen. Vanaf deze les komt er een stap bij, namelijk het herkennen van de categorie. Vervolgens doe je de stappen voor met het woord 'welp'. Op de lijntjes kun je het woord schrijven. Laat bij het woord 'kalm' de leerling zelf het woord in stukken hakken en het woord opschrijven. Je kunt zelf eventueel meeschrijven in het schrijfvlak. Ten slotte doorlopen de leerlingen de stappen voor het woord ‘wolf’.

Inoefening

Eerst oefenen de leerlingen met het horen van dezelfde klank in een woord (auditieve analyse). Daarna zetten de leerlingen de klanken van een woord op de juiste volgorde zetten. Daarna vullen de leerlingen het woord in.

Afsluiting

Je controleert of de leerlingen de spellingsregel hebben begrepen door dictees af te nemen. De les bevat twee dictees. In het eerste dictee komen de woorden van de categorie aan bod. Het gemengde dictee bevat ook woorden uit voorgaande categorieën. Benadruk dat de stappen van het spellen belangrijk zijn om een woord op de juiste wijze te kunnen spellen.

Dictee:
1. Boer Kees heeft elf koeien. Schrijf op: elf
2. Samen geven ze genoeg melk. Schrijf op: melk
3. Hij krijgt er nog een kalf bij. Schrijf op: kalf
4. Schrijf de zin op: Dan heeft de boer er twaalf.

Gemengd dictee:
1. Ik kijk de eerste helft van de wedstrijd. Schrijf op: helft
2. De hele wedstrijd duurt te lang. Schrijf op: duurt
3. Ik heb een beetje haast. Schrijf op: haast
4. Schrijf de zin op: Want de film start.

Aandachtspunten

De tussenklank kan te horen zijn tussen de medeklinkers tussen lf, lg, lk, lm en lp maar wordt niet geschreven. De uitspraak van deze tussenklank is vaak regiogebonden. Spreek de tussenklank in de instructie zo min mogelijk uit. Bovendien kunnen leerlingen de volgorde van de medeklinkers omdraaien. Dan schrijven ze de laatste klank die ze horen als eerst op. Goed hakken en plakken is belangrijk. Het visueel maken met een hak-en-plak-kaart of hak-en-plak-bewegingen kan daarbij helpen. Ook kan het woord opnoemen en daarna de beginklank herhalen, erbij helpen. Laat ze de woorden voor zichzelf hardop voorzeggen, met daarbij de klank die ze als eerste horen.
Let erop dat je bij het hakken van woorden altijd de klank laat horen zoals het in het woord te horen is, dus met letterklanken (letter b = /bu/) en niet met alfabetklanken (letter b = /bee/).

Instructiemateriaal

Eventueel een letterbak.