Bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord

Algemeen

Leerlingen leren bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoorden zoals 'gemaaide' juist te spellen.

Belang

Bespreek met de leerlingen dat het belangrijk is om bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoorden zoals 'gemaaide' op de juiste wijze te kunnen spellen. Bijvoorbeeld als je een verslag van een wedstrijd schrijft.

Introductie

Je controleert of de leerlingen weten wat een voltooid deelwoord en een bijvoeglijk naamwoord is. De leerlingen lezen de tekst. Je vraagt eerst wat de voltooid deelwoorden zijn, je maakt deze woorden blauw en je vraagt aan de leerlingen hoe zij een voltooid deelwoord kunnen herkennen. Je vraagt ook wat de bijvoeglijk naamwoorden zijn en je vraagt hoe de leerlingen deze herkennen. Zet eventueel een pijl tussen het bijvoeglijk naamwoord en het zelfstandig naamwoord om aan te tonen dat een bijvoeglijk naamwoord iets zegt over een zelfstandig naamwoord. Op de volgende pagina bekijk je de antwoorden. Je legt uit dat voltooid deelwoorden soms worden gebruikt als bijvoeglijk naamwoorden. Je vraagt aan de leerlingen of zij de voltooid deelwoorden als bijvoeglijk naamwoord kunnen noemen. Je klikt op de luidsprekers om de antwoorden te horen. Je legt uit dat de leerlingen vandaag leren om deze woorden, de bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoorden, juist te spellen.

Instructie

Je legt de regel uit die bij de categorie hoort:
Een bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord schrijf je zo kort mogelijk.
Je laat zien dat 'gemaaide' iets zegt over het gras, het voltooid deelwoord wordt zo als bijvoeglijk naamwoord gebruikt. Vervolgens laat je zien dat je deze woorden zo kort mogelijk schrijft, meestal komt er alleen een ~e achter de woorden. Bij het voorbeeld 'bezette' komt er ook een ~t bij. Je benadrukt dat het verdubbelen van medeklinkers of het verenkelen van klinkers ook bij deze woorden nodig is. Met andere woorden, de leerlingen moeten blijven opletten en niet zomaar een ~e achter het woord schrijven. Daarna bespreek je de uitzonderingen. Dit zijn voltooid deelwoorden die eindigen op ~en. Deze woorden schrijf je als bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord ook met ~en. Daarna passen de leerlingen de regel toe door stap voor stap het woord te spellen. Eerst doe je dit voor bij de woorden 'verkochte' en 'geschudde'. Daarna controleer je of de leerlingen de stappen zelf kunnen uitvoeren bij de woorden 'gebreide' en 'vergrote'. Vervolgens schrijven de leerlingen de woorden helemaal zelf op.

Inoefening

Eerst geven de leerlingen het stukje aan dat bij het woord komt wanneer dit een bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord wordt. Vervolgens schrijven de leerlingen het woord over. Daarna moeten de leerlingen het woord opschrijven.

Afsluiting

Je controleert of de leerlingen de spellingsregel goed begrijpen. Ten slotte geef je de dictees.

Dictee van de categorie:
1. De verklede jongen stond op het podium. Schrijf op: verklede
2. Hij vertelde de geleerde grap. Schrijf op: geleerde
3. Het publiek bleef stil na de gemaakte grap. Schrijf op: gemaakte
4. Schrijf de zin op: Het verwachte applaus bleef uit.

Gemengd dictee:
1. Gisteren verwachtte de jongen nog gelach van het publiek. Schrijf op: verwachtte
2. De jongen had zijn tekst zo goed geleerd. Schrijf op: geleerd
3. Het leren had hem veel moeite gekost. Schrijf op: gekost
4. Schrijf de zin op: Maar de bestede moeite was voor niets geweest.

Je vraagt waarom je eerst 'verwachte' schrijft en daarna 'verwachtte'. Gebruik eventueel het stroomschema onder de pagina om de stappen te visualiseren.

Aandachtspunten

- De kans bestaat dat de leerlingen onterecht een ~u in plaats van ~e schrijven. Je kunt de vergelijking maken met eerder behandelde categorieën met stomme ~e, met woorden zoals: aarde, sleutel en anker. Ook hier hoor je /u/ maar schrijf je ~e.
- Je benadrukt telkens om wat voor soort woord het gaat voordat de leerlingen het woord spellen. Ofwel, een bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord zegt iets over een zelfstandig naamwoord, daarom schrijf je het zo kort mogelijk. Wanneer de leerlingen onterecht een dubbele ~d of ~t schrijven, kunnen zij het bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord verwarren met het schrijven van de verleden tijd. Gebruik eventueel het stroomschema onder de pagina om de verschillen tussen de woorden te visualiseren (zie gemengd dictee 'verwachte' en 'verwachtte').
- Bekijk eventueel het doel 'gelijkklinkende woorden bijvoeglijk gebruikt vdw - vt' om meer te oefenen met de verschillende schrijfwijzen van woorden die hetzelfde klinken. De instructieles vind je op deze pagina.