Woorden met trema

Algemeen

Leerlingen leren woorden met trema zoals 'mozaïek' juist te spellen.

Belang

Bespreek met de leerlingen dat het belangrijk is om woorden met trema zoals 'mozaïek' op de juiste wijze te kunnen spellen. Bijvoorbeeld als je een kaart naar je opa stuurt.

Introductie

Je controleert of de leerlingen kunnen aangeven wanneer een nieuwe klankgroep begint. Je klikt op de luidspreker en vraagt de leerlingen om het woord in klankgroepen te hakken. Je kunt dit controleren door op het afdekvlak te klikken. Het is belangrijk dat de leerlingen kunnen horen waar de nieuwe klankgroep begint, dit hebben de leerlingen namelijk nodig om het trema op de juiste klinker te schrijven. De woorden in de introductie hebben soms twee klinkers na elkaar, maar dit levert geen problemen op in de uitspraak.

Instructie

Je vraagt aan de leerlingen om het woord 'mozaïek' in klankgroepen te hakken. Een nieuwe klankgroep begint tussen twee klinkers in. Je vraagt wat je ziet in het woord 'mozaïek'. Er staan twee puntjes op de i, dit is het trema. Het trema staat op de plaats waar een nieuwe klankgroep begint. Vervolgens leg je de regel uit die bij de categorie hoort:
- Spreek je twee klinkers na elkaar niet als lange of als tweetekenklank uit? Dan schrijf je een trema.
Je kunt dit illustreren door het woord foutief uit te spreken, bijvoorbeeld /moozaajek/. Je hebt het trema nodig om te weten hoe je het woord uitspreekt. Vervolgens leg je uit wanneer je het trema tegen kunt komen. Allereerst schrijf je een trema vaak bij woorden die eindigen op ~ee en waar je meervoud van maakt. Bijvoorbeeld 'zee' - 'zeeën'. Je benadrukt dat je het trema nodig hebt, anders zeg je /zeen/. Ook schrijf je vaak een trema bij woorden met een tweetekenklank waarbij je de klinkers niet als één klank uitspreekt. Het trema valt dan op de tweede klinker. Bijvoorbeeld 'ruïne', je benadrukt dat je het trema nodig hebt, anders zeg je /ruine/. Ten slotte leg je uit dat wanneer woorden eindigen op /ie/ en de klemtoon op deze laatste /ie/ ligt, je eerst ~ie schrijft en daarna pas ë. Bijvoorbeeld bij het woord 'theorie', je benadrukt dat de klemtoon hier ligt op de /ie/ aan het einde van het woord, dus je schrijft 'theorieën'. Vervolgens pas je de regel toe door stap voor stap het woord te spellen. Eerst doe je dit voor bij het woord 'feeën', je benadrukt dat het woord eindigt op /ee/, er komt dus ~ën bij als je er meervoud van maakt. Het trema komt op de laatste e, want daar begint de nieuwe klankgroep. Daarna pas je de regel toe bij het woord 'calorieën', je benadrukt dat de klemtoon op de /ie/ achteraan in het woord ligt. Je schrijft dus eerst ~ie en daarna pas ë. Vervolgens passen de leerlingen de regel zelf toe door de woorden 'poëzie' en 'tweeëntwintig' te spellen. Ten slotte schrijven de leerlingen de woorden op die bij de afbeeldingen horen. De juiste antwoorden zijn: kanoën, patiënt, pinguïns en kopiëren. Je vraagt telkens waar de nieuwe klankgroep begint, op die plaats komt het trema.

Inoefening

Eerst geven de leerlingen aan waar het trema staat. Vervolgens kiezen de leerlingen het missende deel van het woord. Daarna moeten de leerlingen het woord opschrijven.

Afsluiting

Je controleert of de leerlingen de spellingsregel goed begrijpen. Ten slotte geef je de dictees.

Dictee van de categorie:
1. In de keuken gelden officiële regels. Schrijf op: officiële
2. De hygiëne tijdens het koken is belangrijk. Schrijf op: hygiëne
3. Er mogen geen bacteriën bij het voedsel komen. Schrijf op: bacteriën
4. Schrijf de zin op: Na het wassen pak ik direct de ingrediënten.

Gemengd dictee:
1. We mogen allemaal mee-eten. Schrijf op: mee-eten
2. We proeven de verschillendeoliën. Schrijf op: oliën
3. Het is een smeuïg gerecht. Schrijf op: smeuïg
4. Schrijf de zin op: De chef-kok verdient een compliment.

Aandachtspunten

- Vraag telkens waar de nieuwe klankgroep begint, op die plaats komt het trema.
- Je kunt het belang van het trema aandikken door de woorden verkeerd uit te spreken. Je laat horen wat er gebeurt als het trema er niet zou staan. Je zegt bijvoorbeeld /kanoen/ in plaats van 'kanoën', of /bacterien/ in plaats van 'bacteriën'.